In een nieuw Nederlands onderzoek van Merel Griffith-Lendering e.a. werd opnieuw de vraag gesteld naar de samenhang tussen cannabisgebruik op jonge leeftijd en de ontwikkeling van een psychotische stoornis (= contact met de realiteit verliezen). Sommigen beweren dat blowen een psychose kan uitlokken bij jongeren die daar gevoelig voor zijn. Anderen zeggen dat deze kwetsbare jongeren net cannabis gaan gebruiken als een vorm van zelfmedicatie om hun symptomen te verminderen en zich beter te voelen. De kip of het ei?
Verder in dit artikel aandacht voor erfelijke factoren, de rol van Cannabidiol (CBD) en de gevoeligheid van 'jonge hersenen'.
In het onderzoek van Merel Griffith-Lendering e.a. werden 2.100 jongeren opgevolgd gedurende enkele jaren. Op 14, 16 en 19 jaar werd nagegaan hoe mentaal gezond ze waren, of ze kwetsbaar waren voor psychose en hoeveel cannabis ze gebruikten. Factoren zoals alcoholgebruik, mentale gezondheid van de ouders en sociale achtergrond werden uitgezuiverd.
De resultaten van het onderzoek toonden een significant verband tussen kwetsbaarheid voor psychose en cannabisgebruik tijdens alle metingen. Maar het verband deed zich voor in twee richtingen. Cannabisgebruik op 16 jaar voorspelde een grotere kans op een psychose op 19 jaar. Anderzijds bleek kwetsbaarheid voor psychose op 13 en 16 jaar een grotere kans te voorspellen van cannabisgebruik op respectievelijk 16 en 19 jaar. De onderlinge relatie bleek dus tweezijdig.
Volgens dit onderzoek is het dus mogelijk dat beide oorspronkelijke hypotheses waarheid bevatten.
Er dient mee rekening gehouden worden dat de onderlinge relatie geen oorzakelijk verband betekent tussen beide. De studie toont dus niet aan dat psychotische kwetsbaarheid het gebruik van cannabis veroorzaakt en evenmin dat cannabisgebruik op jonge leeftijd een psychose veroorzaakt op latere leeftijd. Het kan wel betekenen dat beide elementen risicofactoren zijn voor elkaar. Ook andere factoren kunnen immers een rol spelen om de evolutie in de ene of andere richting te bepalen, zoals: levensstijl, vroegkinderlijke ervaringen en erfelijkheid. Trouwens het aantal mensen met een psychotische stoornis (ongeveer 1% van de bevolking) blijkt niet toe te nemen, ondanks het stijgende cannabisgebruik sinds de jaren 70 van vorige eeuw.
Dat erfelijke factoren van betekenis kunnen zijn blijkt o.a. uit verschillende onderzoeken van DiForti e.a.. Jonge cannabisgebruikers met een bepaalde genenvariatie hebben meer kans om een psychose te ontwikkelen. Hoe frequenter ze gebruiken, hoe groter die kans wordt.
De onderzoekers wijzen op het belang van preventie om vroegtijdige signalen van psychose op te sporen bij jongeren. In het kader van deze preventie kan best rekening gehouden worden met eventueel cannabisgebruik.
Cannabidiol
Recent is een veelgehoorde hypothese dat Cannabidiol (CBD) wel eens de mogelijke negatieve effecten van THC (het meest psychoactieve bestanddeel van cannabis) zou kunnen tegengaan. CBD heeft op zichzelf weinig effect, maar in combinatie met een pijn- of angstreactie of in combinatie met THC komt de dempende werking ervan wel tot uiting. Sommige onderzoeken geven zelfs aanwijzingen dat het symptomen bij acuut psychotische patiënten kan doen verminderen en dat het risico op verslaving erdoor afneemt.
Bij cannabisgebruik zou de verhouding THC / CBD dus van belang kunnen zijn. Uit de resultaten van de THC-monitor van het Trimbos Instituut blijkt echter dat Nederwiet nauwelijks of geen CBD bevat, terwijl het THC gehalte relatief hoog is. In buitenlandse hasj is het het aandeel CBD veel groter.
Er is echter nog onvoldoende onderzoek gedaan naar de effecten van cannabis bij recreatief gebruik, waarbij specifiek rekening gehouden werd met de soort cannabis (Nederwiet versus hasj) en de verhouding THC / CBD, om reeds definitieve conclusies te trekken. Eén Nederlandse studie van Schubart e.a. (2011) wijst op het feit dat wietgebruikers significant vaker dan hasjgebruikers psychotische symptomen vertonen. Het onderzoek van DiForti (2009) bij psychiatrische patiënten wijst uit dat een hoog THC gehalte (en laag CBD gehalte) veel riskanter is voor deze groep mensen.
Jonge hersenen
De voorbije jaren is steeds meer bekend geworden over de ontwikkeling van de hersenen. Terwijl men vroeger dacht dat de hersenen rond de puberteit 'volgroeid' waren, dan weten we ondertussen beter. De hersenen blijken zich te vormen tot 23-24 jaar. Vooral tijdens de puberteit treden er grote veranderingen op, zeker wat betreft de uitgroei van de prefrontale cortex. THC kan een verstorende invloed uitoefenen op deze uitgroei.
Vanuit diverse onderzoeken zijn er aanwijzingen dat frequent cannabisgebruik vanaf jonge leeftijd (voor 18 jaar) de kans vergroot op cognitieve stoornissen, ongewenste psychische bijwerkingen (angstaanvallen, paranoia en psychose), verminderde schoolprestaties, schooluitval, en op cannabisverslaving.
THC is echter niet de enige boosdoener die het puberbrein kan verstoren. De hersenen blijken rond die leeftijd bijzonder gevoelig voor giftige invloeden van buitenaf. Bij alcohol is dat bijvoorbeeld overduidelijk. Veel drinken vanaf jonge leeftijd kan beschadigingen tot gevolg hebben die duidelijk aantoonbaar zijn op hersenscans. Hetzelfde blijkt te gelden voor GHB en ketamine. Uit de veelheid aan onderzoeken over druggebruik en hersenwerking kan kort gezegd 1 conclusie getrokken worden waar ongeveer iedereen het over eens is: alle drugs kunnen een schadelijke invloed hebben op de hersenen bij gebruik op jonge leeftijd.
Bovenstaande geldt dus ook bij voorgeschreven medicatie. Toch blijkt in België het voorschrijven van zogenaamde psychotrope medicatie aan kinderen en pubers steeds maar toe te nemen. Het gaat dan om antipsychosemiddelen, en vooral om medicatie tegen ADHD. Ongetwijfeld zal gebruik van deze medicatie in sommige gevallen nodig zijn, maar de indruk bestaat dat er dikwijls te licht over mogelijke gevolgen op langere termijn wordt heen gegaan. Tussen 2007 en 2011 steeg het aantal voorschriften aan jongeren met 37% voor antipsychotica, en met 35% voor middelen tegen ADHD...
Meer info
Over cannabis en psychose bij jongeren: Onderzoek Merel Griffith-Lendering e.a. op Wiley online library
Over erfelijke factoren: Onderzoek van DiForti e.a. (2012)
Rapport van Raymond Niesink en Margriet van Laar: THC, CBD en gezondheidseffecten van wiet en hasj (pdf)
Over gehalte THC / CBD: Onderzoek van DiForti e.a. (2009)
Over geneesmiddelen bij kinderen en jongeren: Persbericht Mediargus
