Soms wordt verondersteld dat drugs vaste en voorspelbare effecten hebben, die afhankelijk zijn van bepaalde chemische componenten die ze bevatten. In realiteit blijkt het effect van bijvoorbeeld blowen, niet enkel afhankelijk van de cannabis die je gebruikt, maar ook van een aantal persoonlijke factoren en de omgeving waarin je je bevindt. Bij die persoonlijke factoren spelen verwachtingen een belangrijke rol.
Als je veel en langdurig blowt kan je problemen krijgen met cannabis en wordt het moeilijk om te minderen of te stoppen. Dit heeft o.a. te maken met 'magische' verwachtingen die je blijft koesteren i.v.m. je gebruik. Je maakt dan geen onderscheid meer tussen je verwachtingen en de effectieve gevolgen.
Het belang van verwachtingen
Uit onderzoek van Howard Becker blijkt dat de meerderheid van mensen die de eerste keer cannabis gebruikt niet 'high' of 'stoned' wordt. Je voelt je mogelijk wat 'raar in het hoofd', maar je kan je ervaring niet goed plaatsen. Sommigen worden misselijk of maken zich zorgen over wat ze voelen. Dikwijls zijn het mensen uit de omgeving die uitleggen wat er aan de hand is en je opmerkzaam maken op bepaalde effecten. De volgende keer dat er geblowd wordt, ben je beter voorbereid om het effect van cannabis te ervaren en mee vorm te geven. Als het je bevalt zal je de effecten geleidelijk meer leren waarderen.
Je gaat blowen omdat je er ontspannen van wordt, om zintuigelijke indrukken te versterken, om dingen anders te bekijken, omdat je er vrolijker van wordt, enz. Je leert na verloop van tijd ook dat blowen niet altijd 'goed valt'. Als je heel gespannen bent, wordt je er misschien nog meer gespannen van. In een vreemde en drukke omgeving kan je er wantrouwig van worden. Als je nog wat te doen hebt, vergeet je dat of je komt gewoon niet in beweging. De meeste gebruikers leren hier mee om te gaan en gaan hun gedrag reguleren. Sommigen houden er gewoon mee op omdat ze het effect niet langer aantrekkelijk vinden of omdat het hen niet meer interesseert.
Magische verwachtingen van blowen
Een aantal gebruikers gaan steeds meer en frequenter gebruiken, waardoor ze problemen kunnen krijgen. Pogingen om te reguleren of te stoppen lukken niet. Hun gedrag wordt in hoge mate meebepaald door gedachten die hen aanzetten om opnieuw (te veel) te blowen. Gedachten zoals 'eentje kan geen kwaad', 'nu heb ik het verdiend', 'ik kan niet achterblijven bij mijn vrienden', enzovoort. Deze gedachten worden dikwijls niet bewust 'beredeneerd', maar hebben een automatisch karakter. Ze flitsen door je hoofd en... je begint een joint te rollen.
Onder die 'automatische' gedachten zitten meestal verwachtingen over het effect dat je zal bekomen door te blowen. Verwachtingen dat je zal 'relaxen' of 'chillen', dat het gezelliger zal worden in gezelschap, dat een vervelende klus die je moet doen amusanter zal worden, en dat je in het algemeen een 'prettig' gevoel zal krijgen.
Voor (zware) gebruikers stemmen die verwachtingen dikwijls niet meer overeen met de realiteit. Als je begint te blowen ervaar je soms nog wel een positief effect, maar naarmate je meer blowt draait het anders uit. Een paar voorbeelden:
- Je verwacht te zullen 'ontspannen', maar je wordt er 'opgefokt' van...
- Je verwacht te zullen 'chillen', maar je wordt er uiteindelijk suf en lusteloos van...
- Je verwacht dat het gezellig wordt, maar iedereen zit kort daarna stoned voor zich uit te staren...
- Je verwacht 'even' te relaxen, maar de rest van de dag doe je gewoon niets meer...
- Je verwacht 'socialer' te zullen worden, maar je wordt er 'paranoïde' van...
- Je verwacht er vrolijk van te worden, maar je wordt er na korte tijd nog somberder van...
Het lijkt erop dat overmatige gebruikers het aanvankelijke effect onthouden, maar het uiteindelijke gevolg 'vergeten'. Dat ze dus steeds blijven verwachten dat het gewenste effect zal optreden (zoals ze dat waarschijnlijk ervaarden toen ze nog matig gebruikten). Hun verwachtingen krijgen dan een 'magisch' karakter. Ze verwachten van blowen dé oplossing voor hun onlustgevoelens (spanning, verveling, somberheid), terwijl de realiteit keer op keer iets anders uitwijst.
Jezelf helpen
Wil je minderen of stoppen met blowen, maar lukt het (nog) niet? Ga dan na in hoeverre je zelf 'magische' verwachtingen koestert als je wil gaan blowen. Bekijk de laatste keren eens dat je gebruikt hebt. Of hou een dagboek bij rond je gebruik. Noteer hierin niet alleen 'wanneer' en 'hoeveel', maar ook welke gedachten/verwachtingen je had voor je begon te blowen, en wat het uiteindelijke gevolg was op het einde van je 'blowsessie'. Je kan dat helemaal zelfstandig doen, of gebruik maken van het zelfhulpprogramma op de website van De DrugLijn, of van de online begeleiding op Cannabishulp.
Het overschatten van positieve effecten en het negeren van wat er uiteindelijk effectief gebeurt, is niet typisch voor overmatige cannabisgebruikers. Een gelijkaardig proces komt even goed voor bij zware drinkers, of bij overmatig gebruik van andere drugs.
'Magische' verwachtingen zijn waarschijnlijk niet de enige reden waarom je te veel blijft gebruiken. Ook andere persoonlijke factoren, naast factoren van biologische en sociale aard, spelen een rol. Daarover meer in een volgend artikel.