Geweld en alcohol- of ander drugmisbruik gaan vaak samen. Maar kan men zonder meer stellen dat alcohol- en druggebruik rechtsreeks oorzaak zijn van geweld tussen gezinsleden? Of maakt intrafamiliaal geweld de gezinsleden vooral vatbaarder voor alcohol- en drugproblemen? In welke mate er sprake is van een oorzakelijk verband tussen drugs en geweld is dikwijls niet zo duidelijk.
De beantwoorders van De Druglijn stelden vast dat bij oproepen gericht aan hun dienst ook regelmatig intrafamiliaal vermeld werd. Daarom werd besloten om in dit verband data te verzamelen. Deze verkennende studie van De Druglijn is gebaseerd op de registratiegegevens voor de periode van 1 maart 2007 tot 31 augustus 2008. Auteurs van de studie zijn Veerle Van Troos en Tom Evenepoel.
Resultaten
- Op een totaal van 9 888 contacten, werd er in ongeveer 3% van de gevallen melding gemaakt van intrafamiliaal geweld. Het betreft hier waarschijnlijk een onderrapportering (zie verder).
- In bijna drie op vier (73,6%) van de gevallen ging het om psychisch geweld. Lichamelijk geweld kwam bij ruim 60% van de registraties aan bod (wat wil zeggen dat lichamelijk geweld dikwijls samengaat met psychisch geweld). Slechts acht personen (2,9%) meldden seksueel geweld.
- In de meldingen die De DrugLijn registreerde, blijkt intrafamiliaal geweld zelden een eenmalig feit te zijn. In 60% van de gevallen kwam geweld meermaals voor. In bijna één op vier van de registraties (23,8%) blijkt het zelfs om regelmatig geweld te gaan.
- Iets meer dan 60% van de bellers en mailers die geweld signaleerden, zijn ouders. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met het feit dat ouders een grote groep vertegenwoordigen in het totaal aantal oproepers (ongeveer 25%). Ouders zouden ook de belangrijkste slachtoffers zijn van het geweld, nl. bijna 61%.
- Bij de meldingen van intrafamiliaal geweld wordt cannabis het meest vernoemd. Bij één op vier van dergelijke oproepen was dit het geval. Hierbij moet rekening gehouden worden met het feit dat cannabis met 31,2% veruit de meest vermelde drug is in alle contacten van de onderzochte periode.
- Wanneer De DrugLijn signalen kreeg van intrafamiliaal geweld dat door een zoon of dochter werd gepleegd, werd dat in één geval op drie gekoppeld aan cannabisgebruik. Bij jongeren is de prevalentie van cannabisgebruik natuurlijk het hoogst.
- In de meldingen waar druggebruikende partners geweld pleegden, kwamen andere resultaten te voorschijn. Het vaakst werd het geweld gelinkt aan alcoholgebruik (41,7%). In tweede instantie kwam cocaïne aan bod. Aangezien cocaïnegebruik vooral bij jongvolwassenen voorkomt, kan dat er op wijzen dat ook in jonge partnerrelaties geweld een realiteit is.
Bespreking
Vooreerst dient vermeld dat de 3% oproepen waarbij intrafamiliaal geweld ter sprake komt, waarschijnlijk een onderschatting zijn van de realiteit. In de eerste plaats omdat oproepers om een andere reden contact nemen (namelijk druggrelateerde vragen), maar waarschijnlijk ook omdat het een taboe onderwerp is waar niet snel over gecommuniceerd wordt. Het is verder niet uit te sluiten dat sommige vormen van geweld (zoals bedreigen, chanteren, kleineren, afpersen, ...) niet meteen als 'echt geweld' wordt beschouwd door zowel slachtoffers als plegers.
De constatering dat cannabis het meest ter sprake komt bij de meldingen van intrafamiliaal geweld is op z'n minst opvallend te noemen. Het product cannabis staat er immers niet om bekend agressie 'uit te lokken'. Bij het zoeken naar een verklaring mag natuurlijk niet vergeten worden dat cannabis met 31,2% veruit de meest vermelde drug is in alle contacten van de onderzochte periode.
Welke verklaringen zijn er mogelijk:
- Het valt niet uit te sluiten dat cannabisgebruik inderdaad agressief gedrag kan uitlokken. Cannabis kan immers de gevoelens van het moment versterken, dus ook gevoelens zoals prikkelbaarheid of onrust. Onervaren gebruikers of mensen die te veel gebruiken kunnen daar bovenop acute angst- of paniekaanvallen krijgen die op hun beurt vertaald worden in agressiviteit.
- Verder is het een feit dat bij De DrugLijn vooral geweld ter sprake komt in de context van een
conflictueuze ouder-kindrelatie. De belangrijkste conclusie die hieruit kan getrokken worden is dat cannabisgebruik voor heel wat stress en conflicten kan zorgen binnen het gezin. Zelfs in die mate dat het leidt tot psychisch of zelfs fysiek geweld. - Er mag ook niet vergeten worden dat cannabis een drug is waar men wel degelijk afhankelijk kan van worden. Wie afhankelijk is van cannabis, zal net zoals bij een aantal andere drugs onrustig en prikkelbaar worden wanneer men om een of andere reden niet kan gebruiken.
- Regelmatig cannabisgebruik kan ook behoorlijk wat geld kosten. Het kan jongeren die niet over voldoende financiële middelen beschikken aanzetten tot grensoverschrijdend gedrag, wat op zijn beurt kan resulteren in escalerende conflicten.
- Voor de aankoop van cannabis moeten gebruikers soms beroep doen 'illegale milieus'. Ze riskeren ook betrapping, justitiële sancties, enz. Tal van factoren dus die gebruikers extra onder druk kunnen zetten.
- Sommige auteurs maken ook melding van gebrek aan zelfcontrole bij sommige jongeren en het bestaan van een 'machtsonevenwicht' binnen het gezin (De Groof en De Gendt, 2007). Uit hun onderzoek zou immers blijken dat ouders van gewelddadige jongeren niet minder tijd, aandacht of geld in hun kinderen investeren. Wat tegen een populaire overtuiging ingaat. Wel werd aangetoond dat een aanzienlijke groep ouders weinig gedragsregels aan hun kinderen opleggen of deze niet consequent toepassen. Deze 'verwende kinderen' leren weinig zelfdiscipline en zouden uitstel van directe behoeftebevrediging moeilijk kunnen verdragen. Wanneer deze kinderen gefrustreerd worden of niet krijgen wat ze willen, grijpen ze naar geweld. Dit zou niet alleen het gewelddadige gedrag kunnen verklaren, maar eveneens problematisch gebruik. Het gebruik van genotsmiddelen heeft immers veel te maken met onmiddellijke behoeftebevrediging. Vandaar dat beide gemakkelijk samengaan.
- Ook persoonsgebonden factoren kunnen meespelen. Jongeren met gedragsproblemen of persoonlijkheidsstoornissen kunnen uit zichzelf al sneller geneigd zijn tot het gebruik van geweld. Het is niet geheel denkbeeldig dat ouders de problemen die deze jongeren kunnen stellen volledig gaan toeschrijven aan het druggebruik. In dit geval is cannabis eigenlijk geen 'oorzaak' van het probleem, hoewel het er de zaken ook niet eenvoudiger op zal maken.
Besluit
De meerwaarde van dit rapport is de bijdrage die het levert aan de signaalfunctie van De DrugLijn. De
cijfers tonen aan dat middelenmisbruik gepaard aan intrafamiliaal geweld een realiteit is. Ook al blijft deze vaak
verborgen. De cijfers uit dit rapport vestigen verder de aandacht op een groep slachtoffers die minder vaak aan bod komt, nl. ouders die slachtoffer worden van geweld door hun druggebruikend kind.
Dit rapport is nochtans niet de bedoeld om bepaalde drugs als typische uitlokkers van geweld te labelen, noch
bepaalde groepen als geweldplegers of als typische slachtoffers te bestempelen. Het onderzoek pretendeert ook niet dat het een epidemiologisch studie zou zijn. Evenmin kan het definitief uitsluitsel geven over de redenen van dit soort geweld, noch de oorzakelijke verbanden ondubbelzinnig vastleggen. De auteurs wijzen er tenslotte op dat intrafamiliaal geweld altijd een verhaal is met veel facetten. Er mag niet over het hoofd gezien worden dat een conflict (bewust of onbewust) steeds door twee partijen gecreëerd wordt...
