Het standpunt van De Sleutel

Cannabisgebruik niet banaliseren

De media sturen heel wat tegenstrijdige berichten de wereld in over het gevaar van cannabis. Vanuit De Sleutel vinden wij het belangrijk erop te wijzen dat een joint minder onschuldig is dan velen denken, zeker voor jongeren. Met dit standpunt willen we correcte informatie aanleveren waardoor het maatschappelijk debat beter gevoerd kan worden en het beleid met meer kennis van zaken kan inspelen op het probleem.

Cannabis veroorzaakt bij beperkt gebruik weinig of geen problemen (bijvoorbeeld gedurende een korte periode of slechts bij enkele gelegenheden per jaar). Toch oordelen we vanuit De Sleutel dat het gebruik explicieter moet ontraden worden. Dit is in het bijzonder het geval bij adolescenten, omdat zij in die levensfase meer kwetsbaar zijn.

Uit de Gezondheidsenquête België (2008) blijkt dat 6,6% van deze adolescenten, namelijk de leeftijdsgroep van 15 tot 24 jarige Belgen, minstens één keer cannabis gebruikte gedurende de laatste 30 dagen. Omgerekend betekent dit dat 85.000 15 à 24 jarigen in België recentelijk cannabis gebruikten.

We zien bovendien dat bij ongeveer 20 % van de hulpvragen rond drugs, cannabis primair de aanleiding is om in behandeling te gaan. Dit cijfer komt uit Europees onderzoek en is vergelijkbaar met Belgische cijfers. Je kunt dus zeker verslaafd worden aan cannabis.  Zoals bij elke verslaving is deze bij cannabis onlosmakelijk verbonden met het fenomeen craving. Craving is een oncontroleerbare, onweerstaanbare drang om de drug te gebruiken. Veel herval heeft te maken met dit fenomeen.

De hulpvragen over cannabis die aan de drughulpverlening gesteld worden, komen zowel van gebruikers als van vrienden en familieleden. Soms zijn het vragen naar informatie over cannabis. Maar vaak kloppen mensen aan omdat ze willen stoppen met cannabisgebruik of omdat er door het cannabisgebruik gedragsproblemen of familiale problemen opduiken. Daar willen ze hulp voor.

Effecten van cannabis

Vijf soorten effecten hebben te maken met de risico’s waarom we cannabisgebruik ontraden.

Ongewenste bijwerkingen

• Cannabis kan onmiddellijke ongewenste lichamelijke en psychische bijwerkingen veroorzaken. Sommige zijn relatief onschuldig (bijvoorbeeld snellere hartslag of hartkloppingen).
• Cannabis werkt echter ook in op de snelheid van reageren: reflexen verminderen, wat soms aanleiding geeft tot verkeersongevallen. Cannabis zorgt er ook voor dat we minder goed onthouden, dat ons denkproces wordt bemoeilijkt. Op emotioneel vlak kunnen onaangename gevoelens versterkt worden (bijvoorbeeld angsten, zich down voelen, flippen met hevige paniekaanvallen of zelfmoordneigingen).

Chronische longproblemen

• Het roken van joints kan longschade veroorzaken. Langdurig intensief cannabisgebruik veroorzaakt chronische longproblemen en chronische bronchitis.

Psychiatrische aandoeningen

• Cannabisgebruik verhoogt het risico op psychiatrische aandoeningen met meer dan 40 %. Regelmatige gebruikers krijgen in de eerste plaats te maken met het lethargiesyndroom en depressies. Ze verliezen interesse in alledaagse zaken en worden apathisch. Ze gaan op een lager niveau functioneren en minder activiteiten ondernemen en hebben minder sociale contacten.
• Bovendien wijzen diverse studies erop dat er een duidelijk verband bestaat tussen cannabis en psychosen. Een psychose is een ernstige, bedreigende toestand met wanen, paranoia en hallucinaties. Cannabisgebruikers hebben volgens recente studies 41 % meer kans om een psychose te ontwikkelen dan niet-gebruikers.
  Hoe zwaarder en frequenter het cannabisgebruik, hoe meer kans op psychosen. Ook een jonge beginleeftijd verhoogt het risico op psychose.

Beschadiging van de hersencellen

• Het cannabisgebruik heeft een neurotoxisch effect: het beschadigt onze hersencellen (net zoals alcohol), in het bijzonder bij adolescenten. Dit heeft te maken met de specifieke ontwikkelingsfase van de hersendelen (de prefrontale schors) tijdens de adolescentie. Cannabisgebruik moet dan ook duidelijk worden ontraden bij jongeren.

Sociale impact

• Een van de gevolgen van cannabisgebruik is de vermindering van het vermogen om complexe problemen op te lossen, informatie te onthouden en om dingen te leren. Dat veroorzaakt een achterstand in intellectuele en sociale vaardigheden. Dit heeft  tot gevolg dat wie regelmatig en langdurig cannabis gebruikt, gemiddeld minder goed presteert op school of op het werk. Verder toont onderzoek aan dat deze blowers langer zonder werk zitten en minder verdienen.
• Een ander effect van cannabisgebruik is de sterkere focus op de eigen persoon: sommige mensen trekken zich terug, schermen zich  af onder invloed van cannabis. De combinatie van de sterkere focus op de eigen persoon met de verminderde intellectuele prestaties door regelmatig cannabisgebruik, leiden  tot een lagere motivatie bij maatschappelijke participatie. Zo vallen jongeren uit de boot. Omdat deze jongeren zich juist zo terug trekken en geen klachten formuleren of overlast bezorgen, wordt het probleem vaak niet herkend. Dat is het schrijnende aan deze situatie.

Preventie

Het is belangrijk dat jongeren een juist beeld hebben over cannabis. Zij overschatten vaak hoeveel mensen cannabis gebruiken en dat werkt cannabisgebruik in de hand, daardoor beginnen ze er zelf eerder aan. Deze redenering heeft 2 facetten:

• De jongere vindt gemakkelijk een argument om drugs te gebruiken (alle anderen van mijn leeftijd roken ook cannabis);
• De jongere doet wat hij veronderstelt dat er van hem verwacht wordt (ik wil erbij horen). Dit heet normovertuiging. 

Onderzoeken naar effectiviteit van preventie tonen aan dat normovertuiging een component is die in preventieprogramma’s over cannabis moet worden opgenomen.

Preventie dient verder in het onderwijs geïntegreerd te worden, maar gezinnen en organisaties waar jongeren terechtkomen voor hun vrijetijdsbesteding, zijn belangrijke andere werkterreinen. Naast de universele preventie voor alle leden van de maatschappij, is drugpreventie gericht op kwetsbare groepen of individuen in onze samenleving een belangrijke nieuwe focus voor kwalitatieve gezondheidszorg.

Besluit

• De Sleutel oordeelt dat cannabisgebruik een gevaar vormt voor de gezondheid en voor de maatschappij. Cijfers tonen de ernst van de problemen aan, in het bijzonder bij jongeren.
• We streven naar een samenleving waarbij iedereen die in de eigen omgeving wordt geconfronteerd met cannabisgebruik over dit gebruik kan spreken en indien nodig de  gebruiker kan doorverwijzen naar de hulpverlening.
• De Sleutel steunt het depenaliseringsbeleid t.a.v. beperkt cannabisgebruik bij volwassenen. Dit moet m.a.w. geen prioriteit zijn in het vervolgingsbeleid. Tegelijkertijd waarschuwen we  echter voor het  banaliseren van cannabisgebruik en pleiten we voor een krachtiger ontradingsbeleid, in het bijzonder t.a.v. jongeren.
• We beseffen dat druggebruik niet alleen via wetgeving kan bestreden worden. Dit zal vooral moeten gebeuren via een gerichte preventie en een maatschappelijke responsabilisering, vooral in een pedagogische context. Een groter maatschappelijk draagvlak is hiervoor noodzakelijk.
• We pleiten tot slot dan ook voor het blijven investeren in de verdere uitbouw van de drughulpverlening en preventie, in het bijzonder in vroegdetectie en vroeginterventie. Jongeren met cannabisproblemen kunnen op die manier snel en adequaat geholpen worden.

Uitgebreide versie van dit standpunt op de website van De Sleutel

dr. Anne Van Duyse (42) werkt als psychiater (sinds 1994) en is sedert 2003 verbonden aan De Sleutel. Ze is actief als medisch directeur. Naast haar werkzaamheden binnen De Sleutel werkt Anne Van Duyse in het Psychiatrisch Centrum Sint Jan Baptist te Zelzate.