Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu voerde in 2009 een risico evaluatie uit naar de schadelijkheid van 19 drugs, inclusief alcohol, tabak en cannabis. De drugs werden gerangschikt naar schadelijkheid op een wijze die vergelijkbaar was met de eerdere beoordeling door de groep van Nutt in Groot-Brittanni. Het rapport vergelijkt de onderlinge (relatieve) schadelijkheid van deze drugs, wat uiteraard niets zegt over de absolute intensiteit (of mate) van schadelijkheid van de beoordeelde middelen.
De evaluatie werd uitgevoerd door een panel van 19 experts, die de schadelijkheid beoordeelden op basis van hun eigen wetenschappelijke expertise en de beschikbare literatuur over de middelen. Deze werkwijze is vergelijkbaar met de evaluatie die in Groot Brittani werd uitgevoerd onder leiding van Dr. Nutt (gepubliceerd in The Lancet, 2007).
De rangschikking is bepaald op basis van de driedeling: hoe giftig is het middel (op korte en lange termijn), hoe verslavend is het, en wat is de sociale schade op persoonlijk vlak en op de samenleving in z'n geheel. Met sociale schade wordt o.a. bedoeld: agressie, verkeersonveiligheid en arbeidsverzuim. Bekeken vanuit de gehele samenleving stijgt de schadelijkheid van deze middelen als ze veel worden gebruikt. In dat geval gaat de maatschappelijke schade dus zwaarder doorwegen.
Resultaten
Bij de meest schadelijke producten worden heroïne en crack vermeld, evenals alcohol en tabak! Paddo's, LSD en khat scoren relatief laag op deze lijst. Het gebruik van cannabis en ecstasy valt in deze rangschikking op individueel niveau in de middencategorie, maar scoren vanwege de omvang van het gebruik hoger als je naar de schadelijkheid voor de gehele bevolking kijkt.
Er vonden twee scoringen plaats door de deelnemende experts. Na de eerste scoring vond overleg plaats, waarna opnieuw gescoord werd. Hieronder de resultaten wat betreft de 'totale schadelijkheid' (= toxiciteit + verslavingskans + maatschappelijke schade).
In de categorie 'totale toxiciteit' scoren volgende drugs het hoogste: cocaïne, metamfetamine, alcohol, heroïne en crack. Cannabis situeert zich hier 'laag-gemiddeld'.
Wat betreft verslavingsrisico valt een duidelijke indeling in drie groepen op bij de beoordelingen. Drugs met een relatief lage verslavingkans zijn ecstasy, khat, ketamine, methylfenidaat en cannabis. Buprenorfine, GHB, benzodiazepines, amfetamine, alcohol, cocaïne en metamfetamine vormen een tussengroep, terwijl methadon, tabak, crack en heroïne als de meest verslavende drugs worden beschouwd. Verder is het opvallend dat de twee hallucinogene drugs LSD en paddo's niet of nauwelijks verslavend worden in geschat.
Wanneer gekeken wordt naar sociale schade op populatieniveau dan scoren cocaïne, crack en heroine hoog. Toch scoren alcohol en tabak hoger op deze schaal wegens de zeer hoge gebruikersprevalentie van beide legale 'drugs' ten opzichte van de drie genoemde illegale drugs. Anderzijds is in dit verband de relatief lage score van cannabis op deze schaal opvallend.
De vergelijking van de twee groepen scores voor sociale schade (respectievelijk op basis van individu en populatie) geeft opmerkelijke verschillen. De scores voor de sociale schade op individueel niveau liggen meestal hoger dan de sociale schade op populatieniveau. Er zijn echter vijf opmerkelijke uitzonderingen. Voor ecstasy, benzodiazepines, cannabis, tabak en alcohol is de score voor de sociale schade op gebruikers (individueel) niveau ongeveer gelijk aan de sociale schade op populatieniveau.
Conclusies
Bij de conclusies moet men rekening houden met het feit dat het hier louter gaat om een vergelijking van de relatieve (onderlinge) schadelijkheid van de 19 drugs, waarbij de vermelde scores nauwelijks iets zeggen over de absolute intensiteit (of mate) van de schadelijkheid van de verschillende middelen.
- De beoordeling (scores) van de verschillende Nederlandse experts vertonen grote gelijkenis. Er is dus blijkbaar goede onderlinge overeenstemming;
- De scores van het Nederlandse expertpanel komen goed overeen met de eerdere bevindingen van de Britse experts;
- Op de schaal van 'Totale schadelijkheid' scoorden alcohol, tabak, heroine en crack relatief hoog, terwijl paddo's, LSD en khat relatief laag scoorden;
- De legale drugs alcohol en tabak worden door de experts als schadelijker beoordeeld dan veel van de beoordeelde illegale drugs (behalve heroine en crack). Dit geldt voor de 'Totale schade' op zowel populatieniveau als op individueel niveau;
- Cannabis en ecstasy zijn twee populaire drugs die beide wat de 'Totale schadelijkheid' op individueel niveau betreft volgens de experts in de middencategorie vallen. Op maatschappelijk niveau scoren ze hoger wegens het veelvuldig voorkomend gebruik in de samenleving als geheel;
- De twee beoordeelde hallucinogene drugs LSD en paddo's zijn evenals khat, volgens de experts relatief minder schadelijk op zowel gebruikers- als populatienievau dan de overige thans beoordeelde drugs.
Auteurs
Van Amsterdam, J.G.C., Opperhuizen, A . , Koeter, M.W. J., van Aerts, L.A.G.J.M. & van den Brink, W. (2009).
Ranking van drugs. Een vergelijking van de schadelijkheid van drugs. Bilthoven: RIVM
Het volledige rapport is als pdf te downloaden via de website van het RIVM
